У Верхнядзвінску ёсць найлепшыя ўмовы для воднага турызму

Турызм з часам змяняецца ў сваіх формах і змесце, як і любая іншая праява грамадскага жыцця. Нязменнай застаецца толькі яго сутнасць: сінонімам слова “турыст” ва ўсе часы было, ёсць і будзе слова “вандроўнік”. Але вандраваць можна з рознымі мэтамі — у пошуку скарбаў і лепшых умоў жыцця, дзеля выканання навуковых задач і інш. У наш час да сферы турызму залічваюць таксама шопінг, пасіўны адпачынак на курортах і да т.п. Турызм жа ў чыстым выглядзе пазбаўлены меркантыльных мэтаў, яго рухальнай сілай з’яўляецца найперш пазнавальны інтарэс.

Сапраўдны смак ад еднасці з прыродай, пераадолення натуральных цяжкасцей, адкрыцця невядомых загадак гісторыі роднай зямлі і яе прыгажосці адчуе толькі прыхільнік актыўнага і бескарыслівага турызму.
Мой турысцкі стаж на Верхнядзвіншчыне перавысіў сорак гадоў, і таму я магу даць ацэнку нашых набыткаў і страт у сферы турызму за гэты час.

Калі акрэсліць іх у агульных рысах, то заўважна ўзрасла арганізацыя кідкіх разавых масавых мерапрыемстваў. Шлейф прыемных успамінаў ад раённых злётаў турысцкай моладзі цягнецца доўга, на працягу цэлага года – аж да наступнага іскрыстага свята. На іх фоне сціпла выглядаюць турзлёты педагогаў, а пра злёты школьнікаў нешта наогул не чуваць. Канулі ў нябыт і папулярныя раней зімовыя злёты, спаборніцтвы па спартыўным арыентаванні.
Ва ўмовах адсутнасці раённага турклуба зніклі з палітры змястоўнага адпачынку класічныя пешыя паходы моладзі, тым больш шматдзённыя. Падаецца, што кіраўніцтва школ таксама панічна баіцца адпраўляць групы дзяцей у паходы хаця б з адным начлегам, таму не дзіва, што школьнае краязнаўства выдае канчатковую прадукцыю ў асноўным з перапрацоўкі друкаваных ды інтэрнэтных матэрыялаў.
Цікавінай турысцкага жыцця сталі Ночы веснавога і восеньскага раўнадзенства, праводзіны старога і сустрэча новага дня ўдалечыні ад чалавечага жытла ў ноч пад “стары Новы год”, сістэмныя суботнія вандроўкі па лясной глухамані з пошукавымі мэтамі. Аднак у гэтых паходах і начах пакідаюць свае сляды толькі нешматлікія аматары.
Масавасць у пэўных параметрах захавалася ў велатурызме. Сёлета быў эфектна праведзены масавы велапрабег з удзелам веласіпедыстаў з іншых раёнаў. Паходы ж з адным і больш начлегамі ладзіць, мо, толькі народны клуб “Белыя вароны” ды яго бігосаўскі філіял. У далёкія падарожжы сёлета адпраўляўся толькі Пётр Пятровіч Квяцінскі, які на момант напісання гэтай нататкі калясуе недзе па Брэстчыне.
Лыжны турызм згарнуўся цалкам, што зусім зразумела. Не ехаць жа за снегам на Палярны Урал!
Масавасцю не могуць пахваліцца байдарач-нікі. Адышлі ў мінуўшчыну тыя часы, калі верхнядзвінцы сплаўляліся па Дзвіне ад самага яе вытоку, даплывалі да Пскова і Прыільмення, вялікай гурмой адпраўляліся на рэкі Урала, Латвіі, Украіны. Праўда, па адзіноце ці парамі нашы землякі ў складзе іншых груп былі заўважаны ў Карэліі і, тым больш, на родных рэчках.
Першынство як заўжды трымае Сар’янка. Сплавы па ёй у апошнія гады перамясціліся па календары на самыя раннія вёсны і познюю восень, а шасцёрка сталічных турыстаў летась спусціла свае надзіманыя байдаркі на ваду каля моста ў Зашчырыне нават 26 снежня! Актыўна прапагандуе нашу парожыстую рэчку былы старшыня Верхнядзвінскага турклуба Сяргей Крыцкі разам з сынам Віктарам. Яны штораз прывозяць да нас групы “вадаплаўных” з Віцебска. З мясцовых жа самымі актыўнымі воднікамі з’яўляюцца Наталля і Сяргей Лакоткі з Валынцаў. Пад іх магічным уплывам я адважыўся раскашэліцца на новую, трэцюю па ліку, байдарку, на якой разам з імі мы з малодшай дачкой у экіпажы прайшлі ўжо пад 80 кіламетраў па разбухлай імклівай Дрысе. Мая “Хатанга” паказала нядрэнныя хадавыя якасці, трывалая, лёгкая па вазе і хутка збіраецца (надзімаецца), таму магу яе параіць для тых, хто мяркуе набыць пасудзіну, каб зведаць кайф ад водных падарожжаў.
Хацелася б парэкамендаваць і нашаму аддзелу спорту і турызму звярнуць урэшце належную ўвагу на водны турызм. Ніводзін жа раён у Віцебскай вобласці не мае такіх умоў для развіцця гэтага віду. З усіх як ёсць яе раёнаў можна даплысці на байдарцы да Верхнядзвінска! Але навошта, скажам, было б прадзірацца праз кустоўе па Вярхіце з Дубровеншчыны альбо па Абалянцы з Талачыншчыны, калі Верхнядзвінск можа прапанаваць столькі цікавых маршрутаў па нашай Крайняй Поўначы з яе чысцюткай прыродай, рыбнымі рэчкамі ды азёрамі, багатымі лясамі. Восем (!) сплаўных рэчак у нашым раёне могуць зацікавіць нават мацёрых байдарачнікаў. Такога багацця няма больш ні ў аднаго раёна краіны! А калі б мы яшчэ маглі прапанаваць свае байдаркі і які іншы рыштунак ды транспартныя паслугі для закідкі на пачатак маршруту – дык Верхнядзвінск стаў бы турысцкай Мекай! Прыехаць і выехаць з Верхнядзвінска зручна хоць адкуль, было б толькі дзеля чаго.
Канечне, нішто значнае не робіцца ўмомант. Але варта глядзець у перспектыву. У нашым выпадку мэта апраўдае сродкі. Выдаткі не такія ўжо і вялікія. Мікрабус у аддзеле ёсць, больш ёмісты транспарт можна фрахтаваць па дамове з аўтапаркам, застаецца арганізаваць пракатны пункт, дакупіць яшчэ хаця б пару байдарак (з часам больш), кінуць рэкламу – і вёслы на ваду!
Успамінаючы пра цудоўныя водныя падарожжы па Асуніцы ды Сар’янцы з Латвіі, дзе пралягаў калісьці саюзны маршрут 2-й катэгорыі складанасці, міжволі трапляеш у палон ідэі вырашыць таксама пытанне пра аднаўленне трансгранічнага воднага маршруту Дагда – Верхнядзвінск (ці, як даўней, Браслаў). Гэта ж куды прасцей, чым такое здзейснена на Аўгустоўскім канале! Ці ставілася такое пытанне на разгляд хаця б аднойчы на рознага кшталту сустрэчах па лініі нашых кантактаў з латвійскімі суседзямі?
Ніхто не кажа, што сур’ёзныя пытанні лёгка вырашаюцца. Але калі не верыць у поспех справы, то застаецца буксаваць на месцы. У справе ж арганізацыі турызму гэта небяспечна, бо існуе пагроза, што гэты від актыўнай дзейнасці ўрэшце абмяжуецца турзлётамі-дыскатэкамі, дзе турыстаў-паходнікаў злічыш па пальцах. А то і наогул адправіцца ў вірт-прастору.
Дарэчы, нашаму аддзелу спорту і турызму не шкодзіла б усталяваць надзейныя кантакты з турысцка-паляўнічым комплексам “Чырвоны Бор”. Геаграфічныя ўмовы там ані не лепшыя – транспартная аддаленасць, ізаляванасць ад населеных мясцін і інш. Але ёсць і перавагі – не толькі фінансавыя: гэта, найперш, выдатныя арганізацыйныя якасці і энергічнасць гаспадароў, стратэгічнае бачанне напрамкаў свайго развіцця і канкрэтны разлік, напорыстая рэклама. Верхняя Свольна ўжо добра асвоена “Чырвоным Борам”, байдаркі на яе расчышчаных ад завалаў лукавінах сталі неад’емным элементам тамтэйшых краявідаў. Ёсць чаму павучыцца, ёсць сэнс сумесна абмеркаваць пытанні кааперацыі высілкаў у такой жыццядайнай справе, якой з’яўляецца турызм.
Са святам, аматары вандровак!
А. БУБАЛА.